Εννοιολογικοί χάρτες

Οι εννοιολογικοί χάρτες και οι γραφικές αναπαραστάσεις αποκτούν σημασία και έχουν μεγάλη αξία και θετικά αποτελέσματα για τους μαθητές τόσο στη μάθηση καθαυτή, όσο και στη βελτίωση των επιδόσεών τους ,όταν όμως αυτοί-ες είναι προϊόν των ίδιων των παιδιών στα πλαίσια μιας ενεργητικής διαδικασίας μάθησης, όπου δρουν με ελευθερία σε ομάδες εργασίας, ενώ ο εκπαιδευτικός έχει μόνο συντονιστικό και βοηθητικό ρόλο.Για τη σχεδίαση ωστόσο ενός εννοιολογικού χάρτη εκπαιδευτικός και μαθητής πρέπει να έχει υπόψη του τις παρακάτω προδιαγραφές: α) εντοπισμός της βασικής έννοιας διαπραγμάτευσης και η τοποθέτησή της σ' ένα ορισμένο πλαίσιο β) σχεδιασμός των επιμέρους" διακλαδώσεων"εννοιών που επιμερίζουν το κεντρικό θέμα γ) εμφανής σύνδεση ( βέλη, γραμμές κ.λ.) των εννοιών αυτών και επισήμανση στο μεσοδιάστημα -συνήθως με ρηματικό προσδιορισμό-της σχέση που υπάρχει μεταξύ τους.Η αναπαράσταση - χαρτογράφηση των εννοιών είναι μια εξαιρετική τεχνική οργάνωσης -τακτοποίησης των πληροφοριών που βοηθά το παιδί όχι μόνο να οριοθετεί τη σκέψη του, αλλά και να δομεί το γραπτό του λόγο, αφού η επισήμανση αρχικά των βασικών εννοιών εύκολα στη συνέχεια επιτρέπει τη μετατροπή τους σε συνολικά οργανωμένες ιδέες και έπειτα σε συνεχή γραπτό λόγο χωρίς χάσματα σκέψης ή και υπερβολές.Ο σχεδιασμός των γραφικών αναπαραστάσεων και των εννοιολογικών χαρτών μπορεί να γίνει:
στην α ρ χ ή της διδασκαλίας : εδώ σχεδιάζονται οι χάρτες με βάση βιωματικές καταστάσεις των μαθητών, οπότε και ,καθώς εξάπτεται το ενδιαφέρον τους, αυτοί(οι χάρτες) λειτουργούν κυρίως ως προκαταβολικοί διοργανωτές.
στη δ ι α ρ κ ε ί α της διδασκαλίας και
στο τ έ λ ο ς της διδασκαλίας στα πλαίσια της επισκόπησης-επανάληψης, όπου οι μαθητές ομαδικά, με τον εκπαιδευτικό σε βοηθητικό και μόνο ρόλο, εντοπίζουν μόνοι τα κύρια σημεία του γνωστικού αντικειμένου και τα οργανώνουν στη συνέχεια σε εννοιολογικό χάρτη,αναπτύσσοντας έτσι ανώτερου γνωστικού επιπέδου δεξιότητες όπως η δημιουργική σκέψη, η σειροθέτηση,η αφαιρετική ικανότητα, η κριτική σκέψη και η διάκριση παραγόντων όπως:αίτιο -αποτέλεσμα,καθώς και μεταγνωστικές ικανότητες και συνδέσεις. (Ίσως γι' αυτό το λόγο και η τελευταία αυτή μορφή ενδείκνυται περισσότερο για μεγαλύτερες τάξεις και ηλικίες.)