Παρασκευή 26 Σεπτεμβρίου 2008

O Piaget, o Vygotsky, o Bruner και το B5

Το Πλαίσιο: Το Β5 είναι ένα τμημα του ν-οστού Λυκείου Ιωαννίνων. Από τους καθηγητές του σχολείου θεωρείται ένα τμήμα με μέτριους μαθητές. Τα παιδιά παραπονούνται για το ότι τα θρανία τους, όχι μόνο έχουν την κλασική μετωπική διάταξη προς τον πίνακα, αλλά και ότι, από φαεινή ιδέα διευθυντή, αντικατασταθηκαν από παραδοσιακά διθέσια σε μονοθέσια, ώστε κάθε μαθητής να έχει «ευθύνη» του θρανίου του και να μην το γράφει ή να το καταστρέφει. Όπως φαίνεται, η μοναξιά του μαθητή που κάθεται σ’ αυτό είναι αφόρητη. Η αίθουσα γυμνή σαν κελί μοναστηριού (όχι βέβαια του Βατοπεδίου:-)). Μάθημα: Φυσική Γενικής Παιδείας. Ενότητα: ο Νόμος του Κουλόμ F=k.q1.q2/(r στο τετράγωνο). Νόμος βασικός στον Ηλεκτρισμό, ο πρώτος που διδάσκονται στο σχολικό Βιβλίο. Οι παιδαγωγοί έχουν γράψει εργασίες και εργασίες σχετικές με τη διδασκαλία του και ειδικότερα με τη βοηθεια των ΤΠΕ. Το Σχολικό Βιβλίο: Ένα «ξερό» εγχειρίδιο που τους πετάει τον Νόμο κατάμουτρα και τους λέει «φάτε τον», αυτός είναι, μάθετε την διατύπωση και μην ξεχνάτε ούτε λέξη, γιατί αλλιώς ένα «και» να λείπει θα είναι λάθος. Τυπική αντιμετώπιση από τα σχολικά βιβλία, χωρίς προεκτάσεις, μόνο με σωρό ερωτήσεις του τύπου: "Διατυπώστε το νόμο, ποιες οι διαφορές του από το νόμο της παγκόσμιας έλξης". Τα παιδιά μάλλον για πρώτη φορά έρχονται σε επαφή με ένα τόσο δύσκολο τύπο, εκτός ίσως από τον νόμο της παγκόσμιας έλξης που υπάρχει στην Α’ Λυκείου, τον οποίο όμως οι καθηγητές, σοφά ποιώντας, επειδή καταλαβαίνουν ότι μάλλον δεν είναι κατανοητός από παιδιά τέτοιας ηλικίας, τον περνάνε «ξώφαλτσα», δε βγαίνει η ύλη αλλιώς. Ακόμη μερικές ερωτήσεις του τύπου «πόσο θα γίνει η δύναμη Κουλόμ αν διπλασιάσουμε το τάδε και υποδιπλασιάσουμε το τάδε» κλπ, και ασκήσεις αντικατάστασης αρχικά, και μετά λίγο πιο δύσκολες. Πώς κατανοεί ένα παιδί 15-16 χρονώ έναν τέτοιον «εκτρωματικό» τύπο, ένας μαθητής που δεν του λέει τίποτε το όνομα Κουλόμ, απ' όπου ξεκινώντας ο Μαξγουελ επιχειρεί την δεύτερη μεγάλη σύνθεση στη Φυσική μετά την πρώτη του Νεύτωνα, και διαβάζουμε στις ειδήσεις οτι σήμερα επιχειρείται στο CERN ακόμα μια μεγαλύτερη σύνθεση, με ακατανόητες στον πολύ κόσμο έννοιες, πιθανόν και στη μεγάλη μάζα των φυσικών, για να λέμε του στραβού το δίκιο.
Η Απόπειρα: Τα παιδιά έχουν δίκιο: Η τάξη άθλια, η απομόνωση φρικτή. Τα βρήκα να έχουν αλλάξει τη διάταξη των θρανίων σε μια προσπάθεια να δουν ο ένας τον άλλον. Εξάλλου τα μάτια της Δ. που κάθεται στην άλλη άκρη της τάξης είναι πολύ όμορφα, για να τα έχεις στην πλάτη σου. Φυσικό δεν είναι; Ας τους αφήσω έτσι όπως είναι και ας κάνω ένα παιδαγωγικό πείραμα. Ας το επιχειρήσω. Τους δίνω τον τύπο και τους εξηγώ σε τι αναφέρεται. Όμως τι λέει ο Νόμος; Παράδειγμα: Αν το q1=1 Κουλόμ, το k=9 επι 10 εις την ενάτην, τότε πώς μεταβάλλεται η δύναμη για q2=1, 2, 3, … Κουλόμ, κάντε πράξεις στο χαρτί, συμπληρώστε τον πίνακα με τιμές και βγάλτε μου συμπέρασμα πώς μεταβάλλεται από τη γραφική παράσταση.
Το Αποτέλεσμα: Ο Δημήτρης κάνει συνέχεια τον έξυπνο,πετάγεται όποτε θέλει, μερικοί βρίσκουν ευκαιρία να πειράξουν τα κορίτσια, που τα βλέπουν στα μάτια πια, μερικά κορίτσια ζωγραφίζουν καρδούλες και ρομαντικά σχέδια στο τετράδιο. Οι "καλές μαθήτριες" το βρήκαν αμέσως και σηκώνουν χέρι. Η Νικολέτα διαβάζει άλλο μάθημα και σε παρατήρησή μου ότι δεν είναι ανεκτό, απαντάει «μα το έκανα, κύριε», δεν το είχε κάνει. Ο ένας πετάγεται από δω, ο άλλος από ΄κει. Μερικοί γελάνε, για τη «κοτσάνα» που πέταξε ο άλλος, άλλοι βρίσκουν ευκαιρία να κάνουν «καζούρα». Κάποιοι κουνάνε συμβάτικά το κεφάλι: « Γίνεται χαμός στην ώρα του Ναστόπουλου», θα σκέφτονται, «...παιδική χαρά, ο φουκαράς δεν μπορεί να επιβληθεί». Ο άλλος μου λέει την απάντηση έτοιμη από το φροντιστήριο, τον «δασκάλεψαν» καλά εκεί ότι τα ποσά είναι ανάλογα (γιατί;). Ο Vygotsky, ο Piaget και ο Bruner, οι εποικοδομιστές χαμογελάνε ίσως, όμως εγώ ο δυστυχής αρχίζω να ‘χω πονοκέφαλο. Δεν ξέρω, μου φαίνεται θα κλατάρω, «πώς θα βγάλω τις υπόλοιπες ώρες», σκέφτομαι. Λέω μέσα μου: «αυτά τα παιδιά δεν έχουν καμιά κουλτούρα διαλόγου μεταξύ τους, κανένας δεν τους έμαθε, μήπως είναι αργά πια;». Τέλος πάντων, καταλήξαμε σε ένα συμπέρασμα, κάναμε και τη γραφική παράσταση. Ναι, τα παιδιά «ανακάλυψαν» τη σχέση της δύναμης με το φορτίο, και προσπάθήσαμε μετά να βρούμε τη σχέση της δύναμης με την απόσταση, φτάσαμε κάπου, και ντριγκκκ…. Το κουδούνι. Η μεγαλειώδης σχέση αντιστρόφου τετραγώνου, που αν δεν ίσχυε, το Σύμπαν θα ήταν κάτι άλλο ή δεν θα υπήρχε καθόλου, μια σχέση που υποδηλώνει την σφαιρική συμμετρία του χώρου, πήγε στράφι από ένα ντριγκκκ….
Τα Μεθεόρτια: Στο γραφείο καθηγητών: «Παιδιά, σήμερα προσπάθησα να κάνω διερευνητική ανακαλυπτική μάθηση. Με πονάει το κεφάλι». Γέλια, μερικοί μάλλον δεν ήξεραν καν τον όρο, πάντως γελούσαν, γιατί; «Τι λες, παιδί μου, που θα τους αφήσω να μου σηκώσουν το κεφάλι με συνεργατικές μαθήσεις» μου λέει η καθηγήτρια των Αγγλικών. Συμπτωματικά κάποιος μίλαγε τότε ακριβώς για το ότι οι μαθητές μας είναι πολύ χαμηλού επιπέδου και ότι δεν προσέχουν καθόλου. Εγώ, σκέφτομαι, «να το ξανακάνω»; Στο προηγούμενο τμήμα, χωρίς τον Vygotsky και την παρέα του, είχα ξεμπερδέψει σε 30 λεπτά με τον Κουλομ και το νόμο του, είχα κάνει τις ερωτήσεις του σχολικού «διατυπώστε κλπ….», είχα κάνει και μια άσκηση, ενώ στον υπόλοιπο χρόνο είχα εξετάσει το προηγούμενο μάθημα. Πάντως τώρα θέλω επειγόντως ένα ντεπόν.

5 σχόλια:

Δημήτρης Φασούλας είπε...

Λοιπόν. Μ' αρέσει που γράφεις συνεχώς ότι βρίσκεις ή ότι σε απασχολεί. Ας βάλουμε όμως τα πράγματα σε μια σειρά γιατί θα σαλτάρουμε. Έχεις ένα τμήμα που απ΄ότι γράφεις είναι όπως όλα τα τμήματα. Μαθητές της Β΄Λυκείου οι οποίοι ζουν σε ένα πραγματικό κόσμο, μαύρο κι άραχνο σαν το σχολείο τους,σε έναν κόσμο που πρέπει να ξέρουν συγκεκριμένα πράγματα(αν θέλουν να δουλέψουν), όπως και στο σχολείο τους (αν θέλουν να περάσουν). Στον κόσμο τους για να δουλέψουν θα πρέπει να έχουν γνωριμία-μέσο για να τους βοηθήσουν, στο σχολείο το ρόλο αυτό τον παίζει το φροντιστήριο. Μια χαρά είναι τα παιδιά. Μήπως πρέπει πρώτα να αλλάξει ο κόσμος και μετά το σχολείο;
Οπότε μην πίνεις ντεπόν πιες κάμποσες μπύρες (τσίπουρα, βότκες ...) τουλάχιστον να τον φαντασιωθείς.
Όσο για τις θεωρίες ...

Stergios Nastopoulos είπε...

Εμείς σαν δάσκαλοι, τι κάνουμε εν τω μεταξύ, δε μου λες; Ή μήπως να περιμένουμε να αλλάξει ο κόσμος; Η σχέση παιδείας και αλλαγής του κόσμου είναι αμφίδρομη και διαλεκτική. Καθένας από το μετερίζι του. Αν περιμένουμε πρώτα να αλλάξει ο κόσμος, ως τότε, μάλλον, σίγουρα δηλαδή, θα βλέπουμε τα ραδίκια ανάποδα. Ή μήπως, Μήτσο, φαντάζεσαι ή φαντασιώνεσαι οτι ο κόσμος αλλάζει τόσο γρήγορα; Θυμήσου τον "Κεμάλ" του Χατζιδακι-Γκάτσου: Στο αφιερώνω: http://www.youtube.com/watch?v=YF9MkuQb7Lo
(από τον Αλκίνοο Ιωαννίδη)

Stergios Nastopoulos είπε...

Ίσως τοPost να είναι και μια έκφραση της καθημερινής μας "σχιζοφρένιας". Δε μου λες τι διδάσκεις σαν επιμορφωτής, και τι κάνεις στην τάξη σου; Αν δε μπορούμε να εφαρμόσουμε εμείς, οι "ευαγγελιστές" της αλλαγής των μέσων και μεθόδων, αυτά που λέμε το απόγευμα το επόμενο πρωί, τότε τι σκ... τα διδάσκουμε στους "κακόμοιρους" τους επιμορφούμενους; Ή απλά το κάνουμε για το 35/ευρω (ακαθάριστα). Οικτρό και ευτελές κίνητρο... Θα τα πάρουμε και θα τα φάμε. Και μετά;

Δημήτρης Φασούλας είπε...

Τελικά με βάζεις μάλλον στο λούκι της συζήτησης. Ας είναι.
Η αλλαγή του κόσμου είναι πράξη ανατρεπτική. Κανένα εκπαιδευτικό σύστημα (οποιοδήποτε κι αν είναι αυτό) δεν επιτρέπι την εκκόλαψη ατόμων που θα το ανατρέψουν. Κανένα επίσης σύστημα δεν θα επιτρέψει να δημιουργηθεί εκπαιδευτικό σύστημα που θα παράγει εργαζόμενους-πολίτες οι οποίοι θα θελήσουν να το ανατρέψουν. Αυτά για τη σχέση εκπαίδευσης αλλαγής του κόσμου.
Ο κόσμοςς πρέπει να αλλάξει και θα αλλάξει και ίσως δεν γίενι επί των ημερών μας. Αξίζει όμως να βάλουμε πλάτη για να γίνει αυτό γρηγορότερα.
Στο πρακτικό καμμάτι. Λέω στους επιμορφούμενους πώς θα μπορούσαν να διδάξουν διαφορετικά αν είχαν τις προϋποθέσεις που θα έπρεπε να έχουν στο εκπαιδευτικό μας σύστημα (υπολογιστές στις τάξεις, προβολικά, γρήγορες συνδέσεις, μικρό αριθμό στις τάξεις,θεωριτική υποστήριξη από τον ργοδότη τους ..., τα γνωστά). Λέω στους συναδέλφους ότι είναι πρόγραμμα της Ε.Ε. και στόχο δεν έχει τίποτε περισσότερο από το να ξοδευτούν χρήματα χωρίς προγραμματισμό, χωρίς στόχο. Τους εξηγώ λοιπόν πώς έχουν τα πράγματα για να μην τρελαθούν οι άνθρωποι, ότι αυτοί μόνο δεν τα καταφέρνουν. Να καταλάβουν γιατί δεν μπορούν να εγκαταστήσουν τα λογισμικά, γιατί δεν δουλεύουν τα λογισμικά, γιατί δεν βλέπουν και δεν καταλαβαίνουν αυτά που υποτίθεται θα καταλάβαιναν οι μαθητές του με την χρήση των λογισμών. Αυτά τους λέω και κάποια περισσότερα ίσως.

Stergios Nastopoulos είπε...

Μάλλον αυτού του είδους τη συζήτηση ήθελα (ίσως προβοκατόρικα να προκαλέσω).
"Η αλλαγή του κόσμου είναι πράξη ανατρεπτική. Κανένα εκπαιδευτικό σύστημα (οποιοδήποτε κι αν είναι αυτό) δεν επιτρέπι την εκκόλαψη ατόμων που θα το ανατρέψουν. Κανένα επίσης σύστημα δεν θα επιτρέψει να δημιουργηθεί εκπαιδευτικό σύστημα που θα παράγει εργαζόμενους-πολίτες οι οποίοι θα θελήσουν να το ανατρέψουν. Αυτά για τη σχέση εκπαίδευσης αλλαγής του κόσμου."
Αυτή η άποψη υποδήλωνει μια εργαλειακή αντίληψη για την εκπαίδευση, εντελώς στατική. Η εκπαίδευση δεν λειτουργεί έτσι γραμμικά, έχει τη δική της δυναμική, και ο δάσκαλος, ο φωτισμένος δάσκαλος, έχει άπειρες δυνατότητες να εμπνεύσει, να καθοδηγήσει, να δημιουργήσει δυνάμεις αλλαγής. Αν ήταν έτσι όπως λες τα πράγματα τίποτ' απ' όλα συνέβησαν στα παλιότερο και πρόσφατο ιστορικό γίγνεσθαι θα είχε πραγματοποιηθεί, οι διανοούμενοι, που πρωταγωνιστικό ρόλο έπαιξαν στις αλλαγές, μόνο αντιδραστικό ρόλο θα έπαιζαν και, όπως ξέρεις, δεν είναι έτσι. Αντίθετα μέσα στα στενά πλαίσια μιας σχολικής αίθουσας μπορεί να ανθίσουν δημιουργικές δυνάμεις και εκμεταλλευόμενοι τις αδυναμίες ελέγχου να οδηγήσουν τα πράγματα μπροστά. Όπως σου έγραψα, η σχέση είναι διαλεκτική. Αν το εκπαιδευτικό συστημα έχει σκοπό να παράγει ρομποτάκια του όποιου συστήματος, μάλλον δεν τα καταφέρνει, τουλάχιστον στο βαθμό που αυτό θα ήθελε. Αν λοιπόν θέλουμε να είμαστε ΔΑΣΚΑΛΟΙ, πρέπει να βρούμε τις ρωγμές αυτές και να τις εκμεταλλευτούμε.
"Ο κόσμοςς πρέπει να αλλάξει και θα αλλάξει και ίσως δεν γίενι επί των ημερών μας. Αξίζει όμως να βάλουμε πλάτη για να γίνει αυτό γρηγορότερα."
Συμφωνώ. Δεν είναι απαραίτητο ή αναγκαίο, ντε και καλά, να βγούμε στους δρόμους για να πούμε οτι κάναμε κάτι. Ο καθένας στο δικό του μετερίζι.

"Στο πρακτικό καμμάτι. Λέω στους επιμορφούμενους πώς θα μπορούσαν να διδάξουν διαφορετικά αν είχαν τις προϋποθέσεις που θα έπρεπε να έχουν στο εκπαιδευτικό μας σύστημα (υπολογιστές στις τάξεις, προβολικά, γρήγορες συνδέσεις, μικρό αριθμό στις τάξεις,θεωριτική υποστήριξη από τον ργοδότη τους ..., τα γνωστά). Λέω στους συναδέλφους ότι είναι πρόγραμμα της Ε.Ε. και στόχο δεν έχει τίποτε περισσότερο από το να ξοδευτούν χρήματα χωρίς προγραμματισμό, χωρίς στόχο. Τους εξηγώ λοιπόν πώς έχουν τα πράγματα για να μην τρελαθούν οι άνθρωποι, ότι αυτοί μόνο δεν τα καταφέρνουν. Να καταλάβουν γιατί δεν μπορούν να εγκαταστήσουν τα λογισμικά, γιατί δεν δουλεύουν τα λογισμικά, γιατί δεν βλέπουν και δεν καταλαβαίνουν αυτά που υποτίθεται θα καταλάβαιναν οι μαθητές του με την χρήση των λογισμών. Αυτά τους λέω και κάποια περισσότερα ίσως."
Δεν είναι μόνον αυτά, Μήτσο. Δυστυχώς ή ίσως και ευτυχώς. Τα προβλήματα υπαρκτά, όμως αποτελούν ένα τεχνικό μέρος. Τι κίνητρα έχουν οι επιμορφούμενοι και έρχονται στα σεμινάρια; Τι προσδοκίες έχουν; Αν τους αναφέρω τα προβλήματα και το ότι σκοπός είναι να φαγωθούν κάποια λεφτά από το ΚΠΣ, μάλλον βλέπεις/βλέπουμε το δάσος και όχι τα δέντρα. Οι συνάδελφοι δεν είναι χαζοί, να μη ξέρουν τι ακριβώς γίνεται, όμως έρχονται και αφιερώνουν το απόγευμά τους για λογισμικά που είναι μάλλον απίθανο να κάνουν άμεση εφαρμογή στην πράξη, εφόσον τα ΑΠ καμια προβλεψη δεν έχουν σχετικά, ακόμα τουλάχιστον. Κι όταν θα γίνει αυτό, τα λογισμικά θα είναι ξεπερασμένα. Τι ακριβώς συμβαίνει στην επιμόρφωση: Διαμορφώνεται/ διαμορφώνουμε μια κουλτούρα αλλαγής, έστω και προοπτικά. Και ουσιαστικά, όπως το έχω ξαναγράψει, προσπαθούμε να διαμορφώσουμε μια "κρίσιμη μάζα". Δεν περιμένω θεαματικά αποτελέσματα, το αντίθετο μάλιστα. Αλλά, η θετική στάση σιγά-σιγά δημιουργείται, λίγο από μας, λίγο από τα ερεθίσματα που υπάρχουν γύρω τους. Θεωρώ απόλυτα προοδευτική άποψη τη βελτίωση στην ποιότητα της Εκπαίδευσης στο Δημόσιο Σχολείο. Αν η ιδιωτική εκπαίδευση έχει αγκαλιάσει προ πολλού τις ΤΠΕ για τους δικούς της λόγους, τι πρέπει να κάνουμε εμείς που μορφώνουμε τα παιδιά του απλού λαού; Σήμερα μου έφερε ένα παιδί μια γραφική παράσταση απ' αυτές που συζήταγαμε, στο Excel. Μπροστά σ' όλη την τάξη επαίνεσα την προσπάθεια. Το έκανε σπίτι, με την βοήθεια κάποιου ίσως. Οι άλλοι κοίταζαν εντυπωσιασμένοι. Τους λέω: Ξέρετε, παιδιά, το Excel; 2-3 χέρια σηκώθηκαν. Έ, για μένα αυτό είναι ελπιδοφόρο. Οι άλλοι δεν το ξέρανε, γιατί προφανώς δεν το διδαχθήκανε στο σχολείο. Πάντως η εντύπωση έμεινε, και θα δράσει θετικά, ελπίζω. Να λοιπόν που προκύπτει οτι η "κρίσιμη μάζα" αφορά όλους: Το Π.Ι., τους σχολικούς συμβούλους, τους εκπαιδευτικούς και βέβαια τα παιδιά. Αρα: Το να λέω στους επιμορφούμενους οτι υπάρχουν τεχνικές δυσκολίες για μένα είναι λάθος γιατί καλλιεργώ τεχνοφοβία, που έτσι κι αλλιώς υπάρχει. Το να λέω οτι ο σκοπός είναι να φαγωθούν μερικά λεφτά ΚΠΣ, πάλι, και μάλιστα από μένα και κάποιους που είναι στα πράγματα, ενώ αυτοί δεν παίρνουν τίποτε, είναι προπέτεια, εφόσον μάλλον το ξέρουν. Τα κίνητρά τους είναι πιο ισχυρά από όποιο ΚΠΣ, και εγώ είμαι περήφανος για τον κλάδο μου. Και, το έγραψα, και θα συνεχίσω να το γράφω οτι η παροχή υλικού κινήτρου είναι το ελάχιστο που μπορεί το όποιο ΥΠΕΠΘ να κάνει για τους λειτουργούς του, αρκεί να μην αρκείται σ' αυτό μόνο.
Δυστυχώς αυτό είναι το υπαρκτό σχολείο στην Ελλάδα, Μήτσο, μ' αυτό το καβούκι θα πορευτούμε, αυτό θα προσπαθήσουμε να σπάσουμε.